Dag 2: Van Weinjewoude naar Frederiksoord

In de Koloniën van Weldadigheid

Vandaag breng ik een bezoek aan het Museum De Proefkolonie, een 19e-eeuws initiatief om arme mensen zelf inkomen te laten genereren en hun zelfstandigheid te bevorderen.

De Koloniën van Weldadigheid

Na het ontbijt maken Helene en ik nog een wandeling en daarna vertrek ik naar Frederiksoord om de  Vrije Kolonie van Weldadigheid te bezoeken. Het is een typisch voorbeeld van een renaissance initiatief om de slechtbedeelde klasse van de samenleving meer grond onder de voeten te geven en een zelfstandig bestaan op te bouwen. Het heeft veel overeenkomsten met het New Lanark initiatief dat ik in een paar jaar geleden in Schotland bezocht en dat gericht was op de verbetering van de leefomstandigheden van textielarbeiders.

Het Nederlands initiatief is van de grond getrokken onder de naam Koloniën van Weldadigheid. Toen Generaal Johannes van den Bosch uit Indonesië terugkeerde naar Nederland schrok hij van de grote armoede die er in Nederland bestond. Hij ontwikkelde een concept waarin arme gezinnen plaats konden krijgen in een van de koloniën. Dat hield in dat deze mensen in Frederiksoord een eenvoudige boerenwoning konden krijgen/lenen inclusief, kleding, gereedschap, zaden, een koe e.d. Ze moesten daarvoor werken op het land om op die manier de lening terug te betalen. De meerinkomsten mochten ze besteden aan het verder verhogen van hun levenspeil. Er waren strenge regels waaraan ze zich moesten houden en er was een intensieve begeleiding aanwezig. Heel veel van deze ‘kolonisten’ hebben het er goed afgebracht en konden ‘promoveren’ naar een status met een grotere boerderij en meer zelfstandigheid. Maar er waren eveneens veel mensen die de verwachtingen niet waar konden maken en weggestuurd werden.

Het museum is op de werelderfgoedlijst van de UNESCO geplaatst hetgeen het belang van dit museum bevestigt. Het brengt tevens het voordeel met zich mee dat UNESCO ook helpt met de ontwikkeling van het museum hetgeen duidelijk te zien is aan de fantastisch mooie opzet van de tentoonstelling. De tentoonstelling bestaat uit vier delen. Deel 1 gaat over de algemene armoede die er heerste in het begin van de 19e eeuw omdat er van structurele gezondheidszorg en sociale zekerheid nauwelijks sprake was en men dus aangewezen was op de beschikbare charitas. Deel 2 laat via een film de historie zien van 5 families die werden opgenomen in deze proefkolonie van barmhartigheid, Deel 3 heeft betrekking op speciale onderwerpen die een beeld geven van het leven in de kolonie en deel 4 is gericht op de huidige armoede die er heerst. Deze is weliswaar niet altijd zichtbaar maar vaak niet minder aanwezig.

Een paar jaar geleden is er een roman gepubliceerd onder de titel Het Pauperparadijs. Ik ken het niet maar het schijnt zeer de moeite waard te zijn om het te lezen.

Na een bezoek aan dit museum loop ik nog door Frederiksoord en je herkent in de architectuur van de kleine boerderijtjes de toenmalige arbeiderswoningen. Er zijn er enkele opengesteld maar het merendeel is verkocht aan particulieren.

Na het bezoek aan het museum reis ik naar een overnachtingsplek die gelegen is aan de rand van Frederiksoord in een mooi bosgebied met veel plassen die ontstaan zijn door het afsteken van turf. Na koken en nog een wandeling met Luna door de bossen, zijn we beiden uitgeteld en vallen al rond 22.00 uur in slaap.