Camperreis Spanje dag 62; Toledo
Toledo
Vandaag, der 62e dag van de Camperreis Spanje, wil ik op basis van de ervaringen van gisteren de hele dag in Toledo doorbrengen. Ik bezoek diverse gebouwen en musea maar ga me steeds meer ergeren aan de veel te rooskleurige weergave van de geschiedenis van Spanje in de diverse folders en tentoonstellingspanelen. Dat leidt er toe dat ik uiteindelijk de veroorzaker ben van een fikse ruzie tussen Spanjaarden.
Vanochtend wat later wakker geworden. Om de dag te beginnen antwoord ik de eerste felicitatiemails en WhatsApps die binnenkomen. Na het ontbijt en het uitspreiden van het nog niet geheel droge wasgoed van gisteren door de camper voor verdere droging, vertrek ik met de bus naar Toledo.
Gisteren was het aantal toeristen er nog niet zo heel groot maar vandaag halen de toeristen de achterstand in. Met drommen lopen ze achter hun gids aan door de nauwe straatjes. Ik weet niet hoe het komt dat er gisteren zo weinig waren en vandaag zo veel.
Iglesia del Salvador
Het eerst bezoek ik de Iglesia del Salvador. Ook hier betreft het weer een moskee die voor een groot gedeelte met de grond gelijk gemaakt is. Daar bovenop is de kerk gebouwd. De kerk is niet heel bijzonder maar de restanten van de moskee zijn nog goed te herkennen.
Monasterio San Juan de los Reyes
Daarna loop ik door veel rustiger straatjes naar het Monasterio San Juan de los Reyes. Deze kerk en bijbehorend klooster zijn in opdracht van koningin Ferdinand II en koningin Isabella I gebouwd als dank voor de overwinning die de Spanjaarden behaalden op de Portugezen. De kerk is geheel versierd met stenen ornamenten, o.a. de wapenschilden. Weinig schilderijen en weinig gouden ornamenten. In die zin dus vrij eenvoudig. Het aangrenzende klooster heeft twee prachtige gaanderijen. Die van de eerste etage was alleen toegankelijk voor de koninklijke bezoekers.
Ik weet niet hoe het komt maar ik begin zo langzamerhand een behoorlijke hekel te krijgen aan die Isabel en Ferdinand. Overal waar je hun namen tegenkomt zijn die verbonden met oorlog, wreedheden en onderdrukking terwijl die in de folders en panelen gepresenteerd worden als roemrijke overwinningen. En iedere keer weer die schijnheilige dankbetuigingen door het oprichten van kerken en kloosters. Het ging natuurlijk helemaal niet om het geloof maar om de uitoefening van persoonlijke door de kerk gelegitimeerde macht.
Sinagoga Santa Maria la Blanca
Ik loop weer een paar honderd meter verder en kom aan bij de Sinagoga Santa Maria La Blanca. Deze oorspronkelijke Moorse moskee is gebouwd in de 12e eeuw. Later onder bescherming van Alfonso VIII is er een synagoge van gemaakt nadat de Moren verslagen waren. En lees ik het nu goed in de brochure? Er staat: ‘It was converted into a church named Santa Maria la Blanca’. Er staat dus weer niets vermeld over het jarenlange getreiter van de Joden en de gewelddadige overname van de synagoge door de katholieke kerk. Men doet voorkomen of het een heel geleidelijk en vredelievend proces was. M’n hoela!!! Kort daarna zijn alle joden uit de stad Toledo verbannen.
Het gebouw is niet groot maar onlangs prachtig gerestaureerd. Overduidelijk is de Moorse architectuur te zien en hier en daar kun je zien hoe deze moskee is veranderd in een synagoge en later in een kerk.
Maar ik kan me er niet helemaal op concentreren. Ik erger me dood aan de manier waarop de geschiedenis gepresenteerd wordt. Er wordt net gedaan of het een vredelievende en geleidelijke overname was terwijl de realiteit is dat er veel geweld en moordpartijen voor nodig waren. Ik word zo langzamerhand niet goed van deze verdraaiing van de geschiedenis en het verzachten van hetgeen werkelijk gebeurd is.
Ik besluit daar bij een goede gelegenheid vragen over te gaan stellen. En die gelegenheid doet zich veel sneller voor dan ik kon vermoeden.
Een vete over de interpretatie van de geschiedenis
Achter de synagoge is er een heel kleine ruimte (nog geen 10 vierkante meter) waarin een tentoonstelling met tekeningen van Joodse kunstenaars is georganiseerd. Ik kan het nauwelijks kunst noemen dus ik ben snel klaar. Maar de suppoost in deze ruimte blijkt een non te zijn en ik besluit de stoute schoenen aan te trekken en te vragen hoe deze non tegen de geschiedschrijving aankijkt in de verwachting dat ze natuurlijk in de verdediging gaat.
Dus ik vraag haar of ik een onbeleefde vraag mag stellen. Ze is heel vriendelijk (ze spreekt heel goed Engels) en zegt heel open ‘vraag maar wat u te vragen heeft’. Dan vertel ik haar dat ik na zo vele bezoeken aan kerken en kloosters en voormalige synagogen en moskeeën me niet aan de indruk kan onttrekken dat de weergave van de geschiedenis in de folders en op de panelen heel erg eenzijdig is.
Ik verwacht een defensieve reactie. Maar nee, ondanks het feit dat ze naar eigen zeggen overtuigd rooms-katholiek is bevestigt ze mijn indruk en ze komt met een heel verhaal hoe het er volgens haar echt aan toe is gegaan in Toledo. Niets geen vreedzaam samen wonen van Moslims, Joden en Christenen. Er was sprake van een volledig gesegregeerde samenleving en af en toe ontbrandde dat in grote rivaliteit tussen Joden en Moslims met veel geweld waarbij de Joden aanvankelijk in het kamp van de Christenen terecht kwamen. Later is er rivaliteit tussen Joden en Christenen ontstaan.
De fraaie en vreedzame teksten die je als toerist voorgeschoteld krijgt blijken dus totaal niet te kloppen. Van een vreedzame co-existentie was geen enkele sprake ofschoon de geschiedenisbeschrijving ons anders wil doen geloven. Door de eeuwen heen hebben er meerdere bloedbaden plaatsgevonden.
Ik vraag haar hoe het komt dat er zo een vertekend beeld wordt geschetst en dat de confrontatie met de realiteit niet aangedurfd wordt. Ze antwoordt dat het volgens haar te maken heeft met de trotse Spaanse volksaard: trots zijn op je geschiedenis en ‘die paar misstanden’ niet te veel aandacht geven. Sterker nog: in Toledo is het bijna officieel beleid geworden. Toledo wil zich tegenwoordig afficheren als een tolerante stad waar bevolkingsgroepen vreedzaam naast elkaar geleefd hebben en nog steeds naast en met elkaar samaenleven als een baken voor de toekomst. Ineens wordt het me allemaal duidelijk.
Ik vraag haar hoe het komt dat ze een dergelijke mening heeft. Ze antwoordt dat ze veel gestudeerd heeft over de geschiedenis van Toledo en dat haar congregatie erg actief is in Toledo om verschillende bevolkingsgroepen dichter bij elkaar te brengen en naar elkaar te laten luisteren. En dan wordt de geloofwaardigheid van deze activiteiten niet vergroot als er een gekleurde geschiedenis geschetst wordt. Dan dient de ware geschiedenis naar voren gebracht te worden. Ik kan niet anders dan dit te beamen.
Inmiddels is er een jonger stel en een ouder echtpaar de tentoonstellingsruimte binnengekomen en het jonge stel luistert aandachtig naar ons gesprek. Ze zijn het eens met ons standpunt en klagen over de eenzijdige presentatie van de geschiedenis in de schoolboeken. Het oudere echtpaar dat niet zo goed Engels spreekt is het er niet mee eens en voordat ik het weet ontstaat er een felle onderlinge discussie met stemverheffing waarvan ik later via de non hoor dat het jonge stel van nestvervuiling wordt beschuldigd. De non probeert op een goede manier de beide partijen naar elkaar te laten luisteren. Maar dat lukt niet helemaal. Het oudere paar blijft kwaad. Eens te meer wordt mij duidelijk hoe gevaarlijk beperkt nationalistisch denken is.
Ik besluit om mijn weg te vervolgen en ik dank de non voor haar openhartige antwoorden en wens haar veel succes met haar activiteiten. Ik vertrek gelijk met het oudere echtpaar. De non wenst mij Gods zegen toe. Maar dat doet ze niet bij de man. Ach ja nonnen zijn natuurlijk ook mensen.
Sinagoga del Transito en Museo Sefardi
Ik ben enigszins opgelucht en vervolg mijn wandeling naar de Sinagoga del Transito en Museo Sefardi. Het is een prachtige synagoge uit de 14e eeuw met een grote gebedsruimte waarin de Mudejar invloeden duidelijk te zien zijn met een grote vrouwengalerij. De synagoge is gelijk een museum over de geschiedenis van het jodendom in Spanje. Maar het gaat hoofdzakelijk over de godsdienstige rituelen, het joodse familieleven de joodse feesten enz. In een paar panelen wordt aandacht besteed aan de verdrijving van de joden door de Reyes Catolicos. Maar over de wreedheden slechts een enkel woord.
El Greco Museum
Om de hoek van deze synagoge staat het El Greco museum. De schilder El Greco is na zijn jeugd op Kreta naar Italië gegaan om daar in de leer te gaan bij bekende Italiaanse schilders. Hij krijgt opdracht om voor een kerk in Toledo een schilderij te maken en is daar blijven wonen. Los van de Italiaanse traditie waarin hij opgeleid is, ontwikkelt hij een geheel eigen expressionistische stijl. Hij schildert vooral bijbelse voorstellingen en portretten van gegoede burgers. Na zijn dood geraakt hij in de vergetelheid. Maar in het begin van de 20e eeuw wordt hij door met name de Franse expressionisten herontdekt.
De markies van Vega Inclan raakt ook geboeid door El Greco en wil Toledo in de vaart der volkeren opstuwen door een museum aan hem te wijden. (Toledo was hoofdstad maar dat is later Madrid geworden waarna de stad in verval raakte). Hij kocht daartoe het vermeende woonhuis van El Greco. Maar na de koop bleek dat helemaal zijn woonhuis niet te zijn. Toch heeft men de plannen doorgezet en er een mooi museum van gemaakt. De collectie schilderijen van de late El Greco is het toppunt van dit museum. Maar ook de schilderijen van de leerlingen van El Greco zijn zeer de moeite waard. Zeker als je ziet dat sommige duidelijk overgeschilderd zijn van het voorbeeld van El Greco. Door het bezoek aan dit museum zie ik nu veel beter hoe modern El Greco voor zijn tijd was: expressionisme avant la lettre.
Het is inmiddels 15.00 uur geworden en ik ben behoorlijk moe geworden. Ik worstel me nog één keer door de toeristenmassa’s heen naar het busstation en rond 16.00 uur ben ik weer thuis. Het is de hele dag mooi weer geweest. Dus ik kan buiten wat eten en drinken en aan de post van vandaag werken die iets langer is dan dat je gewend van mij bent. Ja Ruud als je schrijft dat ik zo lekker compact schrijf neem ik natuurlijk de ruimte om breder uit te pakken. Ik beantwoord de verjaardagspost en zit nog tot laat buiten terwijl ik wat lees en de dag overdenk die me toch wel aangegrepen heeft.
Leave a Comment