De Zweden en hun geschiedenis

Ik kom veel te weten over Zweden in het Jamtli museum in Ostersjund. De daarna volgende tour mislukt een beetje maar de overnachtingsplek maakt alles weer goed (113/7.895 km).

Afgesloten weg

Vanochtend wil ik naar het Jamtli museum waar ik veel over gehoord heb. Maar eerst moet ik de ‘waterhuishouding’ van de camper op orde brengen. Dat is geen probleem want het museum gaat pas om 11.00 open. Als ik rond 8.00 uur van de oevers van het meer wil vertrekken merk ik dat voordat ik de weg op wil draaien er een slagboom is neergehaald die ik gisteren niet gezien had. Sta ik dan toch te veel op privé terrein ondanks het Allemansratten (iedereen mag op andermans land lopen en verblijven mits het niet te dicht tegen het bewoonde fedeelte aan ligt). Ik krijg al visioenen van boze boeren die met rieken achter mij aanhollen en mij willen spiesen.

Ik bel aan bij het meest nabijgelegen huis en daar verschijnt iemand op het balkon van de slaapkamer en gebaart dat hij naar beneden komt. Het blijkt het tegengestelde van een boze boer te zijn. Oh, sorry, ik was gisteren laat thuis en heb vergeten het hek open te zetten. Ik zal gelijk de sleutel pakken en het hek openen. Sorry voor het ongemak. Dat had niet mogen gebeuren enz. enz.

Dat hadden we in Nederland wel anders aangepakt.

Over de Zweed en de Scandinaviër

Ik vraag hem of ik hem wakker had gebeld. Nee, hoor als je zo oud bent als ik dan heb je niet meer zo veel slaap nodig. Ik zeg dat ik vergelijkbare ervaringen heb. Als we elkaars leeftijd raden zeggen we beiden 75 en dat blijkt ook nog te kloppen. Ja dan komt dit soort wijsheden ook vaker voor in je leven stelt hij trots.

Hij woont hier al bijna zijn hele leven. Hij is in Stockholm geboren maar op zijn 2^e jaar naar hier verhuisd waar zijn vader land had. Hij kwam bij zijn vader in de zaak te werken (het is me niet precies duidelijk wat dat precies was) en heeft die na zijn overlijden overgenomen. Hij leidt dat kleine bedrijf nog steeds.

Liever Stockholm of hier? Er komt een antwoord dat geen twijfel over laat. Liever hier natuurlijk. Veel rustiger, veel meer natuur, veel aardiger mensen. Wat is dat toch dat Zweden zo graag buiten willen wonen en waarom hebben ze zo weinig behoefte aan veel contacten? Tja, zo zijn we nu eenmaal. We zijn graag op onszelf, hechten waarde aan onze zelfstandigheid en privacy en we zijn in het algemeen dol op de natuur. Ik zeg dat ik denk dat ik een prima Zweed zou kunnen zijn. Antwoord: welkom er is genoeg ruimte.

Ik durf te vragen of je inderdaad over DE Scandinaviër kunt spreken. Ja, dat kan maar wel in heel algemene termen. Er zijn wel degelijk verschillen te zien. Wij Zweden voelen ons veel meer verwant met bij voorbeeld de Denen en veel minder met de Noren en in mindere mate met de Finnen. Waar komt dat verschil dan vandaan? Dat heeft denk ik allemaal te maken met historische ervaringen waaruit een zekere nationale identiteit is ontstaan.

Ook deze man vertelt het verhaal over de Zweedse neutraliteit tijdens WOII maar dan natuurlijk vanuit het standpunt van de Zweden en niet vanuit het standpunt van de Noren zoals enkele dagen geleden. Zweden hebben een sterke weerzin tegen conflicten en denken dat ze vanuit een neutraliteitspositie veel meer kunnen bijdragen aan vrede en verdraagzaamheid. Vaak worden we wat dat betreft niet altijd geloofd of vertrouwd.

We praten nog wat verder over familieleven en dan blijkt ook hier weer hoe hechte familieverbanden worden gekoesterd. Als ik naar voren breng dat dat ook conflicten met zich mee kan brengen dan trekt hij zich wat terug uit het gesprek. Er maar niet dieper op in gaan. Hij vraagt wat ik vandaag ga doen en ik zeg hem dat ik naar het Jamtli museum wil. Goed idee volgens hem en je zult daar nog veel terugzien over waar we het over hadden.

Parkeren

Na het op orde brengen van de ‘waterhuishouding’ rij ik door naar het museum en kan daar makkelijk parkeren. Maar hoe moet je nu betalen? Een instructie staat alleen in het Zweeds beschreven. Een vriendelijke moeder van een gezin vraagt of het lukt. Ik zeg dat ik geen Zweeds ken en de moeder snapt niets van IT.

Maar de kinderen weten er wel raad mee: eerst een app downloaden en dan gegevens invullen. Dat gaat te langzaam volgens het zoontje van ik denk 10 jaar. Hij neemt het initiatief over en in een flits zijn mijn parkeerkosten betaald: Bijna 20 Euro voor twee uurtjes. De moeder probeert zoonlief nog iets duidelijk te maken over telefoon en privacy. Maar hij haalt zijn schouders op; het werkt nu toch?

Het Jamtli-museum

Het Jamtli-museum is een museum dat gaat over de geschiedenis van Zweden in de meest brede zin van het woord. Er is een binnengedeelte en een openluchtmuseum. Helaas is het binnenmuseum te donker om foto’s te maken. Dan maar in woorden. Foto’s van het buitenmuseum worden nu vast getoond.

De geschiedenis wordt weergegeven vanaf de Vikingen dus van ca. 800 vChr. Vervolgens de eerste Christelijke koning Olaf, de zwarte dood waaraan rond 1350 een derde van de bevolking bezweek, het opkomend katholicisme, later de reformatie, Zweden en Noorwegen onder één vorst, hongersnoden en massa-emigratie naar de VS, de huidige vredes- en milieu politiek.

Speciale thema’s zijn er over de Sami. Er zijn o.a. vier prima Engels ondertitelde diavoorstellingen die een goed beeld geven van de Sami en hun status aparte, het beheer van rendieren, hun wooncultuur en godsdienst. In de serie wordt ook duidelijk dat er geen romantisch beeld opgehangen wordt. Ook het moderne beheer van rendieren met sneeuwscooters, drones en helikopters komt aan de orde.

Ook is er een apart thema over bosbouw. Tot 1900 was er van beleid ten aanzien van de bosbouw geen sprake omdat een derde deel van het grote land met bos was bedekt. Maar na 1900 kwam er door de industriële revolutie steeds meer vraag naar hout. Daardoor werd duidelijk dat er geen eindeloze roofbouw gepleegd kon worden. Duitsland en Zweden lopen voorop voor wat de bosbouw betreft en het onderzoek daarnaar.

Het was wel vervelend dat bijna alle verklarende teksten alleen in het Zweeds beschikbaar zijn. Hier valt nog wat te verbeteren.

Het openluchtmuseum gaat over wonen en werken in de 18^e en 19^e eeuw in Zweden. Er zijn fraaie voorbeelden te zien van rijke boerenhofsedes, sami behuizing, kerk, winkels enz.

Het aardige is dat er een heel grote groep amateur-acteurs rondlopen die bloedserieus de rol van bij voorbeeld de bewoner van een huis spelen. Ze zijn daar zeer vasthoudend in. Een man vraagt wat vanuit het perspectief van de 21 eeuw en de bewoonster van het huis zegt dat ze van 1895 is en dus niets van de 21^e eeuw. De man houdt aan en de vrouw komt steeds meer met het zelfde argument. Kwaad beent de man het huis uit. Man laat je niet kennen, speel het spel toch gewoon mee. Zeker als er ook zo veel kinderen bij zijn.

Het is inmiddels ruim na 14.00 uur. Nog tijd voor een tour van ca. 100 km rond Ostersund. Maar ik heb er eigenlijk een hard hoofd in: hij komt uit de door mij vaak bekritiseerde gids van de ANWB. Maar eerst nog even langs runestenen uit de 11e eeuw. De steen werd opgericht als symbool van kerstening. Maar is dit de originele steen? Ziet er veel te gaaf uit. Zal wel een kopie zijn.

En die kritiek blijkt ook nu weer te kloppen. De toer leidt van niks naar nergens en biedt niets interessanters dan hier en daar een kerk (hoe komen die Zweden toch aan die bizarre klokkentorens?) maar voor de rest wordt er zelfs gereden door industrieterreintjes. Na 30 km houd ik het voor gezien. Ik stop er mee en volg mijn eigen neus. En dat is niet slecht want ik kom op een prachtige plek aan voor de overnachting. Aan hetzelfde meer van gisteren maar aan de andere kant. Mijn mooiste overnachtingsplek tot nu toe op deze reis.

Regen, regen, regen

Geen topdag vandaag door de vele regen en de wat saaie lange route (334/7.782 km).

250 kilometer naar het zuiden

Het was al voorspeld dus het is niet als een verrassing gekomen dat het bijna de hele dag geregend heeft. En niet zo’n klein beetje. Vanochtend al rond 8.00 uur vertrokken vanuit Langnaset. In tegenstelling tot gisteren is de etappe van vandaag goed verlopen. Het was wel een vrij grote afstand en er was onderweg ook niet veel meer te zien dan het toendra- en boslandschap.

In de buurt van Oresund ga ik rechtop in de auto zitten want dit gebied schijnt in Europa de hoogste dichtheid van bruine beren te kennen

Geen beer gezien.

Oresund

Wel bij binnenkomst van Oresund over de brug gereden die in die fantastische reisgids van de ANWB de miniatuurversie van de Golden Gate Bridge moet zijn. Een belediging voor de architecten van die iconische brug in de Verenigde Staten.

Hammerdal kyrka

In Hammerdal een lunchpauze gehouden (in de bus vanwege de niet aflatende regen) bij de oude kerk die zoals in die gids beschreven ‘al van verre te zien is’. Nuttige informatie lijkt mij.

De kerk stamt vermoedelijk uit de 18e eeuw en was destijds een kerkelijk centrum voor de regio. Helaas was de kerk gesloten maar wat ik door de ramen kon zien is dat er door de jaren heen veel aanpassingen hebben plaatsgevonden waardoor hij minder oud lijkt dan hij volgens de geschiedenis is.

Ostersund

Tenslotte doorgereden naar Ostersund. Maar door de vele regen heb ik weinig gezien van deze op het eerste oog aardige stad. Morgen ga ik op herhaling. Ik heb nog wel een adres gekregen van een zeer behulpzame handelaar in campers die het probleem met de koelkast binnen een half uur opgelost had. Ik heb hem momenteel eigenlijk niet nodig. De temperatuur is niet boven de 14C gekomen.

Een mooie plek voor de nacht gevonden aan het Storsjon-meer.

Wat is Zweden toch groot zeker als je verkeerd rijdt

Vandaag een route met veel hobbels en déjà vu’s (265/7.448 km).

Grrrrrrr

Ik ben net aangekomen op mijn overnachtingsplek en kruip maar meteen achter de computer om mijn blog op te stellen en mijn frustraties van mij af te schrijven.

De koelkast

De dag begon met het zoeken van een bedrijf dat mijn koelkast weer in orde kon krijgen. Daarnaast moest ik boodschappen doen. Beide namen nog wat tijd in beslag. Ik kreeg in totaal drie adressen van bedrijven die mijn koelkast weer aan de gang konden krijgen. Maar helaas het is hoogzomer en bijna iedereen is op vakantie. Met name de elektrotechnici die ik hard nodig had.

Ik kreeg nog wel de suggestie om het in een grotere stad te proberen zoals Ostersund. En laat ik nu net in die richting moeten reizen. Een ramp is het overigens niet want ik kan de koelkast in de avond en de nacht met gas koelen en de isolatie van die koelkast is zo goed dat hij overdag makkelijk 12 uur koud blijft.

De eerste signalen dat er iets niet klopt

Bij de boodschappen was er eigenlijk niets aan de hand. Dat duurt gewoon een uurtje. Dus daarna kon ik aan mijn nieuwe route beginnen in de richting van het zuiden. Het viel me gelijk eigenlijk al op dat de voorgestelde route afweek van de route die ik gepland had. Maar mijn vertrouwen in de cartografen van TomTom is zo groot dat ik dacht dat het vanzelf wel goed zou komen. Je voelt natuurlijk de bui al hangen.

Toen ik na een paar stops de route nog een keer controleerde zag hij er wel heel vreemd uit. Bovendien kwamen de wegnummers totaal niet overeen met wat ik op de papieren kaart aantrof.

Verzamelplaatsen voor rendieren en actiegroepen

Dus de route uitschakelen en maar rechtstreeks Oresund ingevoerd. Dat leverde een nog vreemdere route op. Hij ging echter wel door een heel erg mooi gebied waar volop verzamelplaatsen waren voor rendieren van de Sami. Alleen de rendieren waren er niet: het is zomer dus ze zijn de bergen ingetrokken.

Wel was duidelijk dat de milieubeweging en de bestrijders van dierenleed actief waren door de verzamelplaatsen te vernielen en met grafitty leuzen te spuiten: ‘Animal Rights’ en ‘eat vegan’. Langs de weg overigens toch nog heel veel rendieren gezien. Maar helaas geen Eland.

En ook geen olifant.

Nog meer vreemds met de route

De route loopt door een mooi bosgebied met relatief grote meren en het is natuurlijk weer doodstil op de weg.

Op een gegeven moment word ik een onverharde weg opgestuurd en dat vind ik toch wel heel vreemd. Waarom zou ik via een onverharde weg naar een grotere stad toe geleid worden? We gaan eerst maar eens lunchen aan een prachtige rivier.

Het wordt nog vreemder want ik begin dingen onderweg te herkennen: een verzamelplaats voor rendieren, een wegopbreking, de titel van een weg enz. Ik heb hier eerder gereden. Ik kijk nog eens goed op de kaartenatlas en zie dat ik i.p.v. naar het zuiden, naar het noorden aan het reizen ben. Ik besluit me er even niets van aan te trekken want over 12 km ben ik in Oresund.

Daar aangekomen haal ik al het kaartmateriaal er bij: de wegenatlas, google maps, TomTom plus mijn eigen prints van de route. Ik ben inderdaad in Oresund aangekomen, maar niet in de grotere plaats. Er moeten dus twee Oresunds zijn. Ik kijk nog eens in het register van de wegenatlas en zie dat er maar één Oresund is. Ik weet het niet meer.

Ik begin wat verwilderd in het register te bladeren en kom er dan plotseling achter dat Oresund met een trema iets heel anders is dan Oresund zonder trema. Ik ging er van uit dat er geen verschil was en dat je Oresund met een O of met O-umlaut of met Oe kon spellen. Maar nu blijkt bij toeval dat de O met een umlaut niet zoals bij ons onder de O valt maar in het Zweeds achter de Z volgt. En als ik dáár goed kijk dan zie ik dat er maar liefst 3 plaatsen zijn die Oresund met een trema heten en ik ben dus naar de verkeerde geloodst.

Als ik nu de plaats goed invoer dan komt er een veel logischer route naar voren. Bovendien blijkt dat ik nu nog 60 km verder van mijn einddoel verwijderd ben dan sinds ik vanochtend vanuit Vilhelmina vertrokken ben. Bovendien schat ik in dat ik ca. 150 km om heb moeten omrijden. Dat is wel even iets anders dan in Nederland waar je bij een routeprobleem gewoon de volgende straat inslaat om weer op de goede route te komen. Hier is een volgende straat niet een paar meter verderop. Dat kan tientallen kilometers verder zijn.

Dure les dus. Maar het was wel een prachtige route.

Ik vind boven Vilhelmina een prachtige overnachtingsplek aan een meer. Luna en ik lopen gelijk onze frustratie over overbodige kilometers er uit.

En waar ligt die mooie plek? O ironie, in het plaatsje Langnaset. Als jullie deze naam op dezelfde manier vertalen als ik dan valt snel te constateren dat de oude koningin mij niet welgezind was en nu met een grote glimlach mijn frustraties ligt te lezen. Hou eens op majesteit! U heeft lang genoeg geregeerd. Nu moet het eens afgelopen zijn.

Een dag in Granberget

Een dag waarin niets en eigenlijk van alles tegelijkertijd gebeurt. Daarvoor hoef je niet heel erg actief te zijn (1/7.173) km.

Beidt uw tijd

Wat een gedwongen rustdag scheen te worden is anders uitgepakt. De voorspelde hoeveelheid regen van 3 cm. Is bij lange na niet gehaald en eindigde in een regendag met slechts enkele millimeters neerslag. Dat gaf de gelegenheid om allerlei klusjes te doen die ik al lange tijd voor mij uitgeschoven had. Daarnaast veel gewandeld met Luna in een omgeving die niet veel veranderde maar indrukwekkend was door de uitgestrektheid. Weer eens wat anders dan het Geuldal.

Tijdens het begin van een van de wandelingen op een plateautje een nog mooiere overnachtingsplek gevonden dan waar ik nu stond. Slechts 250 meter verwijderd maar mooi genoeg om daar naar toe te verhuizen. Lange tijd nog buiten kunnen zitten lezen en genieten van de dreigende brede laaghangende regenwolken in een verpletterende stilte. Dat zijn momenten dat je je werkelijk één gaat voelen met je omgeving.

Wat ik lees

Vandaag het tweede bekende boek van Lucas Rijneveld: Mijn lieve gunsteling gelezen. Rijneveld won eerder op sensationele wijze de bookerprize voor haar debuutroman De avond is ongemak. De vraag kwam dan al snel naar boven of ze zichzelf kon evenaren of zelfs overtreffen met haar tweede roman. Nou dat is gelukt!

Eerder karakteriseerde iemand deze roman als ‘een walgelijk mooi’ boek. Beter kun je het boek niet omschrijven in drie woorden. ‘Walgelijk’ vanwege de thematiek die aangesneden wordt en ‘mooi’ vanwege de uitmuntende stijl waarin het boek geschreven is.

Het gaat om de ontluikende en obsessieve liefde van een 49 jarige veearts voor de 14-jarige dochter van een client van de veearts. Het boek is geschreven vanuit het perspectief van de veroordeelde veearts en verwoordt de wens om te ontkomen aan het plattelandsleven, het verwerken van verlies, verboden liefde, eenzaamheid en identiteit. Geen stijlfiguur wordt gemeden om recht te doen aan deze thema’s. Het boek geeft de urgentie fantastisch weer om het verhaal te vertellen. Niet in de laatste plaats door de ca. vijf pagina’s lange hoofdstukken die vrijwel alle uit één zin zijn opgebouwd. Toch blijft het boek heel goed leesbaar.

Mijn bedenking tegen de overvloedige gedachtenrijkdom van het 14-jarige meisje verdween als sneeuw voor de zon toen ik eerder de gedachtenrijkdom van Rijneveld zelf leerde begrijpen uit krantenartikelen en interviews.

In één woord: fascinerend en walgelijk mooi. Sinds 2022 niets meer van haar/hem vernomen. Ze is toch niet gestopt???

Een vergeefse tocht

Vandaag is niet mijn meest geslaagde dag om het zacht uit te drukken. Ik heb dan ook maar één foto gemaakt en als compensatie neem ik die twee keer in de tekst op (128/7.172 km).

Lycksele

Het is niet anders maar weer een korte blog. Het zit me niet mee vandaag.  De mooie overnachtingsplek aan een grindpad is niet ver gelegen van het plaatsje Lycksele. Lycksele wordt in de reeds door mij eerder verfoeide reisgids ANWB Camperboek Zweden beschreven als ‘stedelijk en bruisend’. Het is de oudste stad van Lapland en vindt zijn oorsprong in een traditionele Samische markt dat tegenwoordig een openluchtmuseum is. Daar moet ik toch eindelijk een samenhangend beeld kunnen krijgen van de cultuur van de Sami. Ik had het kunnen weten maar de realiteit is anders.

Als ik er aankom blijkt er een feestdag te zijn met kermis en al wat daarbij hoort. Bovendien is op het terrein waar het openluchtmuseum zou moeten zijn een show bezig met oldtimers en classics die alleen toegankelijk is tegen forse betaling. Ik loop het plaatsje binnen op zoek naar een bruisend centrum. Maar niets daarvan. Het is een klein stadje dat lijkt volgebouwd met gebouwen uit de 60-er en 70-er jaren van de vorige eeuw. Wat een troosteloze lelijkheid. Inderdaad dit is een plaats waar ik niet dood gevonden wil worden.

Ik ben nog steeds op zoek naar een opticien om mijn zonnebril te repareren. Er zijn er gelukkig twee: de eerste is gesloten en de tweede eveneens.

Ik loop een boekwinkel binnen om het aanbod te bekijken en spreek de eigenaresse. Ik verbaas me er over dat zelfs in de kleinere plaatsen er vrijwel altijd een boekhandel en een bibliotheek beschikbaar zijn. Ik zeg haar dat dat in Nederland economisch niet haalbaar zou zijn. Dat weet ze en hier is het ook niet echt een vetpot maar Zweden lezen nu eenmaal veel en graag en krijgen dat vanuit school en gezin mee. Van ontlezing is niet zo sterk sprake als dat het geval is in West-Europa. Tja waar een lange strenge winter al niet goed voor is.

Ik vraag haar ook even naar dat openluchtmuseum over de Sami. Het bevindt zich inderdaad op de plek waar ik eerder was maar zo stelt ze schamper vast: het stelt niet zo veel voor. Nou en als een Zweed zegt dat iets niet veel voorstelt dan kun je er zeker van zijn dat het ook inderdaad niets is. Weer een voorbeeld dat de kleinste bezienswaardigheid gepresenteerd wordt als een unieke ervaring. Wel een unieke ervaring is het maar niet in de zin waar ik op hoopte. Ruim 100 km voor niets gereisd.

Koelkastprobleem

Ik rijd weer terug in westelijke richting naar Vilhelmina maar daarvoor parkeer ik even op een mooie plek om te lunchen. Ik merk dat de koelkast niet goed functioneert. Nou zeg maar het helemaal niet doet. Mijn testervaring is gering om te bepalen wat het probleem is. Hij werkt wel op gas dus is het de koelkast zelf niet maar op de accu wil hij niet aanslaan. Na controle van de zekeringen blijkt die in orde te zijn. En daar stopt mijn kennis en kunde op het terrein van de elektronica.

Gelukkig ben ik niet ver van de grote plaats Vilhelmina en daar moet toch een bedrijf te vinden zijn die dit eventjes in orde maakt. Maar helaas het is zaterdag laat in de middag en op zondag wordt niet gewerkt. Dus wachten tot maandag. In die tussentijd kan ik bij stilstand op gas koelen. En nu maar hopen dat de geest van onze oude koningin mij gunstig gezind is op maandag.

De zaterdag zit er bijna op en op de zondag kan ik een stuk gaan lopen tot ik op de weer-app kijk en moet vaststellen dat er zondag en dinsdag een plens regen valt ter hoogte van 30 mm! Nu maar hopen dat het dak niet plotseling gaat lekken.

Mijn overnachtingsplek is niet ver gelegen van Vilhelmina in een mooi bosgebied. Nu het nog droog is van de gelegenheid gebruik maken om een vroege avondwandeling te maken.